De Vijf Aandachtsoefeningen zijn de basis leefregels die in het boeddhisme voor leken gelden als richtlijn voor het dagelijks leven. Deze richtlijnen (pali: ‘sila’) zijn door Thich Nhat Hanh op een nieuwe manier verwoord, aangepast aan deze tijd. In zijn boek ‘For a Future to be Possible’ gaat hij op elk van deze regels dieper in. Hij legt er de nadruk op dat de richtlijnen de functie hebben ons te beschermen, niet om onze vrijheid in te perken. Ook stelt hij dat de regels nooit meer dan een richtlijn kunnen zijn – zoals we bijvoorbeeld de poolster kunnen gebruiken om koers te houden, zonder de verwachting te hebben daar ooit aan te komen.
De verwoording van de Engelse (en dus ook de Nederlandse) versie van de vijf richtlijnen is de afgelopen jaren steeds in beweging geweest. De meest recente verandering betreft de vertaling van het woord ‘sila’, gewoonlijk weergegeven als ‘leefregels’ of ‘richtlijnen’ (‘precepts’). Volgens Thich Nhat Hanh ligt de vertaling van sila als ‘aandachtsoefeningen’ (‘mindfulness-trainings’) dichter bij de oorspronkelijke betekenis.
Tijdens een lezing over ‘Right Mindfulness’ (september ’96) zei hij ondermeer het volgende over de Vijf Aandachtsoefeningen:
‘Waar aandacht is is concentratie. Als we heel aandachtig zijn, zijn we tegelijk ook heel geconcentreerd. Als je je een tijdlang op iets concentreert zal het onderwerp van je concentratie zich aan je openbaren en wordt inzicht geboren. Aandacht leidt dus tot concentratie en concentratie leidt tot inzicht. In de eerste lezingen die de Boeddha gaf sprak hij over “aandacht, concentratie en inzicht”. Aan het eind van zijn leven sprak hij over “richtlijnen, concentratie, inzicht”. Het volgen van de richtlijnen is precies wat het leven in aandacht inhoudt; hierin komt het leven in aandacht concreet tot uitdrukking. Je kunt niet “ja” zeggen tegen de meditatie en “nee” tegen de richtlijnen, want de richtlijnen zijn de meditatie.’
Hier volgen de Vijf Aandachtsoefeningen, zoals geformuleerd door Thich Nhat Hanh:
De eerste oefening
Bewust van het lijden veroorzaakt door de vernietiging van het leven, beloof ik van ganser harte om mededogen te beoefenen en het leven van mensen, dieren, planten en mineralen te leren beschermen. Ik heb het oprechte voornemen om niet te doden, niet toe te laten dat anderen doden en geen enkele daad van geweld, in de wereld, in mijn gedachten of in mijn manier van leven, goed te praten.
De tweede oefening
Bewust van het lijden veroorzaakt door uitbuiting, sociaal onrecht, diefstal en onderdrukking, beloof ik van ganser harte om te leren zorgzaam te zijn en me in te zetten voor het welzijn van mensen, dieren, planten en mineralen. Ik beloof van ganser harte me te oefenen in vrijgevigheid door mijn tijd, energie en materiële middelen te delen met allen die dat nodig hebben. Ik heb het oprechte voornemen niet te stelen en me niets toe te eigenen dat van een ander is. Ik zal het eigendom van anderen respecteren, maar trachten te voorkomen dat anderen zich bevoordelen ten koste van mensen of andere levende wezens.
De derde oefening
Bewust van het lijden veroorzaakt door onverantwoord seksueel gedrag, beloof ik van ganser harte om verantwoordelijkheidsgevoel te ontwikkelen en de veiligheid en integriteit te respecteren van individuen, paren, gezinnen en van de gemeenschap als geheel. Ik heb het oprechte voornemen om geen seksuele relatie aan te gaan zonder dat er sprake is van liefde en een duurzame verbintenis. Ik beloof mijn eigen relatie en die van anderen te respecteren, terwille van mijn eigen geluk en dat van anderen. Ik zal alles doen wat in mijn vermogen ligt om kinderen te beschermen tegen seksueel misbruik en om te voorkomen dat paren en gezinnen uiteenvallen door onverantwoord seksueel gedrag.
De vierde oefening
Bewust van het lijden veroorzaakt door onzorgvuldig spreken en het onvermogen om naar anderen te luisteren, beloof ik van ganser harte om te leren liefdevol te spreken en aandachtig te luisteren, om zo anderen blij en gelukkig te maken en hun lijden te verlichten. Wetend dat woorden geluk of leed kunnen veroorzaken, heb ik het oprechte voornemen om de waarheid te spreken en woorden te kiezen die bijdragen tot zelfvertrouwen, vreugde en hoop. Ik wil geen geruchten verspreiden en geen zaken bekritiseren of veroordelen waar ik niet zeker van ben. Ik zal niets zeggen dat kan leiden tot verdeeldheid of onenigheid of tot het uiteenvallen van gezinnen of van de gemeenschap. Ik zal mijn uiterste best doen om elk conflict -hoe klein ook – te helpen oplossen en verzoening tot stand te brengen.
De vijfde oefening
Bewust van het lijden veroorzaakt door onzorgvuldig consumeren, beloof ik van ganser harte zorg te dragen voor een goede geestelijke en lichamelijke gezondheid van mijzelf, mijn familie en de gemeenschap, door zorgvuldig te zijn met wat ik eet en drink en met wat ik verder tot mij neem. Ik neem me voor alleen die dingen te consumeren die vrede, welzijn en blijdschap bevorderen in mijn eigen lichaam en bewustzijn en in het collectieve lichaam en bewustzijn van mijn familie en de maatschappij. Ik heb het oprechte voornemen om geen alcohol of enig ander bedwelmend middel te gebruiken en me te onthouden van het vergif in sommige voedingsmiddelen, televisieprogramma’s, tijdschriften, boeken, films en gesprekken. Ik ben me bewust dat wanneer ik mijn lichaam of geest hiermee vergiftig, ik ontrouw ben aan mijn voorouders, ouders, de gemeenschap en de komende generaties. Ik zal mij inzetten om geweld, angst, boosheid en verwarring, in mijzelf en in de samenleving, te transformeren door een bewuste leefwijze. Ik ben me ervan bewust dat een dergelijk ‘dieet’ van het allergrootste belang is voor mijn eigen transformatie en voor de transformatie van de maatschappij.
Boeddhisme : Jampa 's Mandala 